ΑλλεργιογόναΑπό:
http://www.efet.gr/alergiogona.htmlEπισήμανση των αλλεργιογόνων τροφίμων.ΙστορικόΣύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Τεχνολόγων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, το 2 έως 2,5 % του γενικού πληθυσμού ενδέχεται να εμφανίσει αλλεργίες, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται στα βρέφη και τα μικρά παιδιά από 5% έως 8%. Παλιότερες μελέτες έδειξαν ότι το 10-20% του καταναλωτικού κοινού πιστεύει ότι κάποιος στο περιβάλλον τους ή οι ίδιοι μπορεί να εμφανίσουν αλλεργικά συμπτώματα, μετά την κατανάλωση κάποιου τροφίμου.
Δεν είναι γνωστό πότε και πού παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά αλλεργικές αντιδράσεις στα τρόφιμα. Όμως, οι πρώτες σχετικές αναφορές προέρχονται από την Συλλογή του Ιπποκράτη (460-370 π.Χ.) και αφορούν στο τυρί και στο κρασί. Επίσης, ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) ανέφερε ότι υπήρχαν άνθρωποι που δεν μπορούσαν να ανεχθούν τα φρούτα, ενώ ο Γαλήνιος (210-130 π.Χ.) περιέγραφε ένα παιδί που ανέπτυξε αλλεργική συμπτωματολογία μετά την κατανάλωση κατσικίσιου γάλακτος.
Ορισμοί Τι είναι η "αλλεργία"; Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι οι αλλεργίες αποτελούν εξατομικευμένες δυσμενείς αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπινου οργανισμού απέναντι σε πρωτεΐνες οι οποίες φυσιολογικά δεν είναι επικίνδυνες,. Οι πρωτεΐνες αυτές ονομάζονται αλλεργιογόνα. Ο ανθρώπινος οργανισμός, λοιπόν, λανθασμένα αντιλαμβάνεται τα αλλεργιογόνα ως ξένες, επικίνδυνες ουσίες και αντιδρά εναντίον τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της ανοσολογικής αντίδρασης παράγονται διάφορες ουσίες από τον οργανισμό, όπως η ισταμίνη, η σεροτονίνη και οι προσταγλανδίνες. Αυτές οι ουσίες δρουν στο δέρμα, στους πνεύμονες και τους βρόγχους, στη μύτη και στα αγγεία. Έτσι οδηγούν στην εκδήλωση διαφόρων ειδών συμπτωμάτων, τα οποία άλλοτε μπορεί να είναι ήπια, όπως οι χρόνιες αλλεργίες, οι οποίες είναι και οι πιο συχνές, αλλά κάποτε μπορούν να απειλήσουν και τη ζωή (αναφυλακτικό σοκ).
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτός ο όρος "αλλεργία", παραθέτονται διάφοροι όροι που αφορούν τις ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα, όπως καθορίστηκαν από την Επιτροπή της Αμερικανικής Ακαδημίας Αλλεργίας και Ανοσολογίας για τις αρνητικές αντιδράσεις από τρόφιμα (Adverse Reactions to Foods Committee of the American Academy of Allergy @ Immunology)και το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιολογικών και Μολυσματικών Ασθενειών (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) τον Ιούλιο του 1984:
Ανεπιθύμητη αντίδραση (ευαισθησία) σε κάποιο τρόφιμο: Γενικός όρος που αφορά κάθε κλινική μη φυσιολογική αντίδραση μετά την κατανάλωση κάποιου τροφίμου ή πρόσθετου τροφίμων.
Τροφική υπερευαισθησία: Ανοσολογική αντίδραση μετά την κατανάλωση τροφίμων ή προσθέτων τροφίμων. Η αντίδραση εμφανίζεται σε ορισμένους μόνο ασθενείς, ανεξαρτήτως της ψυχολογικής τους κατάστασης, και μπορεί να προκληθεί μετά την κατανάλωση μικρής ποσότητας της εν λόγω ουσίας.
Τροφική αναφυλαξία: Η κλασσική αντίδραση υπερευαισθησίας σε τρόφιμα ή πρόσθετα τροφίμων, η οποία προκαλείται με τη μεσολάβηση της ανοσοσφαιρίνης Ε και κάποιων χημικών μεσολαβητών (όπως η ισταμίνη, η σεροτονίνη και οι προσταγλανδίνες) που απελευθερώνονται.
Τροφική δυσανεξία: Γενικός όρος που περιγράφει τη διαταραχή της φυσιολογίας του οργανισμού μετά την κατανάλωση κάποιων τροφίμων ή προσθέτων τροφίμων. Η εν λόγω αντίδραση δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι ανοσολογική και μπορεί να οφείλεται σε ιδιοσυγκρασιακές, μεταβολικές (όπως για παράδειγμα έλλειψη κάποιων ενζύμων), φαρμακολογικές ή τοξικές επιδράσεις των τροφίμων ή των προσθέτων.
Διάγνωση Τα βήματα που ακολουθούνται για να διαγνωσθεί η πιθανή τροφική αλλεργία σε έναν ασθενή είναι:
Λεπτομερές ιστορικό
Φυσική εξέταση
Εργαστηριακές εξετάσεις
Έλεγχος για τροφική αλλεργία
Επιβεβαίωση τροφικής υπερευαισθησίας
Θεραπευτική αντιμετώπιση Η καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση στις περιπτώσεις της τροφικής αλλεργίας είναι η αποφυγή των συγκεκριμένων αλλεργιογόνων τροφίμων μέσω πρόληψης. Η ηλικία του ασθενούς, η σοβαρότητα της τροφικής του αλλεργίας, ο αριθμός των αλλεργιογόνων τροφίμων στα οποία το αλλεργικό άτομο παρουσιάζει αντίδραση, η ευαισθησία των οργάνων στόχων και η βαρύτητα της συνυπάρχουσας αναπνευστικής αλλεργίας, η φυσική πορεία της τροφικής αλλεργίας και η μερική ανοχή μικρών ποσοτήτων ορισμένων τροφών, είναι στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ' όψη. Η υπερευαισθησία σε κάποιο τρόφιμο είναι δυνατό να ελαττωθεί με την πάροδο του χρόνου, ιδίως στα βρέφη και τα νεαρά παιδιά.
Πρόληψη Τα αλλεργικά, σε κάποια τρόφιμα, άτομα, κατά την κατανάλωση αυτών των τροφίμων, μπορούν να εμφανίσουν από πολύ ήπιες έως πολύ έντονες αντιδράσεις. Ο μόνος πρακτικός και διαθέσιμος τρόπος, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων, είναι η πρόληψη. Αυτή επιτυγχάνεται με τη γνώση των συστατικών των τροφίμων και την αποφυγή κατανάλωσής τους.
Η επισήμανση όλων των αλεργικών συστατικών των τροφίμων είναι σημαντική για τους καταναλωτές, και ειδικά για τα ευαισθητοποιημένα άτομα, έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν κατάλληλα τρόφιμα. Πράγματι, τα συστατικά που προκαλούν αλλεργική αντίδραση πολλές φορές δεν είναι δυνατόν να αναγνωρισθούν από τον καταναλωτή σε ένα σύνθετο μεταποιημένο τρόφιμο, ενώ με την εξέλιξη της τεχνολογίας τροφίμων και της χημείας, εμφανίζονται νέα συστατικά και έτσι η σύνθεση των τροφίμων γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη. Είναι πιθανό κάποιες αλλεργιογόνες ουσίες να βρίσκονται στη σύνθεση του τροφίμου και να μην μπορούν να αναγνωρισθούν από τον καταναλωτή.
Πρόσφατα, η Επιστημονική ομάδα της ΕυρωπαικήςΑρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) στα Διαιτητικά προϊόντα, τη Διατροφή και τις Αλλεργίες (Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies - NDA) διατύπωσε τη γνώμη της για την αναγκαιότητα επισήμανσης αλλεργιογόνων τροφίμων. Η Επιστημονική ομάδα συμπέρανε ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία που δικαιολογούν την υποχρεωτική αναγραφή ορισμένων αλλεργιογόνων συστατικών και των παραγώγων τους στα συσκευασμένα τρόφιμα. Για το λόγο αυτό λοιπόν δημιουργήθηκε ένας κατάλογος με τα τρόφιμα, τα συστατικά τους και άλλες ουσίες τροφίμων οι οποίες προκαλούν υπερευαισθησία.
Δεν υπάρχει σαφής επιστημονικός καθορισμός του ορίου πάνω από το οποίο η πρόσληψη των αλεργιογόνων ουσιών μπορεί να προκαλέσει αλλεργία ούτε και οι επιπτώσεις που μπορεί να έχουν τα αλλεργιογόνα που περιέχονται στα μεταποιημένα τρόφιμα. Η δράση των αλλεργιογόνων τροφίμων και των παραγώγων τους πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση.
Επομένως, σύμφωνα με την πρόσφατα τροποποιημένη Οδηγία 2003/89/ΕΚ σχετικά με την αναγραφή των συστατικών των τροφίμων θα είναι υποχρεωτική:
η αναλυτική αναγραφή όλων των συστατικών των τροφίμων, ώστε οι καταναλωτές να γνωρίζουν την ύπαρξη ακόμη και των συστατικών που περιλαμβάνονται σε ποσοστό μικρότερο του 25% στο τρόφιμο.
η αναγραφή των συστατικών με την ονομασία τους και όχι με αναφορά στην κατηγορία του συστατικού. Έτσι, για παράδειγμα, αντί να αναγράφεται "φυτικό λίπος" θα αναγράφεται "φυστικέλαιο".
η αναγραφή όλων των αλλεργιογόνων συστατικών και στα αλκοολούχα ποτά., και ειδικά η επισήμανση θειωδών ενώσεων και διοξειδίου του θείου, που περιέχονται σε αλκοολούχα ποτά και τα οποία προκαλούν δυσανεξία.
Στο Παράρτημα της Οδηγίας 2003/89/ΕΚ υπάρχει κατάλογος των συστατικών εκείνων που είναι μέχρι σήμερα γνωστό ότι προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις και επομένως πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην επισήμανση και στον κατάλογο των συστατικών των τροφίμων. Συγκεκριμένα στο Παράρτημα IIIa περιλαμβάνονται τα συστατικά και άλλες ουσίες 12 τροφίμων τα οποία προκαλούν υπερευαισθησία,. Τα τρόφιμα αυτά είναι τα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη, τα οστρακοειδή (μαλακόστρακα), τα αυγά, τα ψάρια, τα φιστίκια, η σόγια, το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα που περιέχουν λακτόζη, τα καρύδια, οι σπόροι σησαμιού, το σέλινο, η μουστάρδα και οι θειώδεις ενώσεις. Αυτός ο κατάλογος θα αναθεωρείται με βάση επιστημονικά κριτήρια που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, ενώ η Επιτροπή θα εκδώσει, αν χρειαστεί, κατευθυντήριες γραμμές για την ερμηνεία του Παραρτήματος.
Η Οδηγία 2003/89/ΕΚ θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τις 25 Νοεμβρίου 2004. Όμως, από τις 25 Νοεμβρίου 2005 θα απαγορεύεται να διοχετεύονται στην αγορά τρόφιμα που δεν ακολουθούν τους κανόνες επισήμανσης, σύμφωνα με την προαναφερθείσα Οδηγία.
Κύρια προβλήματαΓια να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι, που μπορεί να προκαλέσει ένα τρόφιμο σε αλλεργικούς καταναλωτές, είναι επιθυμητός ο προσδιορισμός των αλλεργιογόνων ουσιών στα τρόφιμα. Πράγματι, ήδη σήμερα υπάρχουν πολλές τεχνικές με τις οποίες μπορούν να προσδιορισθούν οι αλλεργιογόνες ουσίες των τροφίμων. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν πολλά προβλήματα ως προς την προέλευση των αλλεργιογόνων ουσιών, και τον καθορισμό των ορίων, πάνω από τα οποία προκαλούνται αλλεργικές αντιδράσεις.
Υ.Γ.: Μία αξιόλογη παρουσίαση σε power point για τα αλλεργιογόνα τρόφιμα, βρίσκεται στην διεύθυνση
www.chem.uoa.gr/courses/Undergraduate/Diatrofi_demopoulos/41.pdf