Πνευματική Ακαδημία του Ροδόκηπου των Φιλοσόφων > Φιλοσοφία, Γλωσσολογία
Ρασκόλνικοφ....
Ρασκόλνικοφ:
Μία διαφορά ωστόσο ανάμεσα στους δύο ήρωες είναι οτι η Αντιγόνη παρέβη έναν νόμο θεσπισμένο στο πόδι εξ ενός ανδρός και για μια συγκεκριμένη περίσταση ("το νομοσχέδιο πέρασε νύχτα" που λέμε σήμερα) και δεν προκύπτει απο κάποιου είδους ηθική τόσο όσο απο την εξουσία του ανδρός αυτού και της επιβολής αυτού (
--- Παράθεση --- Πρέπει να νιώσεις πως είμαστε γυναίκες και δεν μπορούμε μ' άντρες να τα βάλουμε. Κι αφού μας κυβερνούνε δυνατότεροι, αυτά πρέπει να υπακούμε και χειρότερα.
--- Τέλος παράθεσης ---
και
--- Παράθεση ---δεν τολμάω κιόλας να τα βάλω μ' ολόκληρη την πόλη.
--- Τέλος παράθεσης ---
)
Ο Ρασκόλνικοφ απο την άλλη διαπράττει φόνο, κάτι που σαν πράξη είναι ούτως ή άλλως επιλήψιμη, κατακριτέα ως επι το πλείστον και απο τον ηθικό νόμο πέραν της νομικής φύσης. Η Αντιγόνη είχε έναν "άγιο" οπως λέει κι η ίδια σκόπό, να αποδώσει τιμές και ταφή στο νεκρό αδερφό της. Εδώ λοιπόν ο Ντοστογιέφσκι τολμάει κάτι πιο ακραίο: θα μπορούσαμε να δικαιολογήσουμε, να κατανοήσουμε ή ακόμη ακόμη να επικροτήσουμε μια τέτοια νίκη του ηθικού νόμου πάνω στον επίπλαστο γραπτό, ζωγραφισμένη στη βάρβαρη πράξη της δολοφονίας; Και τί δολοφονίας, τσεκουράτης...
Η Ηρωίδα Αντιγόνη κερδίζει την εύνοια και την συμπάθειά μας, παραβαίνει το "νόμο" για κάτι που συμφωνούμε αλλά δεν ξέρουμε αν θα είχαμε τα κότσια να κάνουμε κι εμείς. Ο Ρασκόλνικοφ δεν έχω καταλήξει ακόμα εαν ήταν ήρωας ή αντιήρωας, φώς ή ιδεολόγος με αγνά κίνητρα που ξεστράτισε όμως τελικά.
Kαζαντζακικός:
O Κρέων πέρασε έναν νόμο νύχτα, έναν νόμο που παραβαίνει τον ηθικό νόμο τις εποχής που προβλέπει συγκεκριμένη τελετουργική άσκηση τιμής στον αποθανόντα, αλλά σαν άρχοντας- τύρρανος τίθεται στο απυρόβλητο και δεν καθίσταται ποινικά κολάσιμος. Εδώ βλέπουμε ξεκάθαρα πως το έγκλημα και η τιμωρία έχει και ταξική διάσταση.
Ο ‘άγιος’ σκοπός της Αντιγόνης συγγενεύει με τον άγιο σκοπό του ρασκόλνικοφ, να απαλλάξει την κοινωνία από τα κατακάθια . Σαν άλλος δον Κιχώτης. Μια μορφή σκοτεινής ιπποσύνης.
Ο Ρασκόλνικοφ κερδίζει την συμπάθειά μας γιατί βρίσκει το θάρρος να εκτελέσει την εσωτερική του προσταγή, θέλω να πω πως ο «άγιος» σκοπός είναι σχετικός της ψυχοσύνθεσης και συναρτάται άμεσα με την αντίληψη, την κοσμοθεωρία τον ηρωισμό και την αντιηρωικότητα του «εγκληματία».
Ας μην δούμε το Ντοστογιεφσκικό πόνημα κυριολεκτικά όμως, αλλά ας το αντιμετωπίσουμε αλληγορικά και με την εσωτερική χροιά του αν αντιλαμβάνεσαι τι εννοώ.
Ορφέας:
Καλωσόρισες αγαπητέ Ρασκόλνικοφ
Σε εργασία μας που καταθέσαμε στην διεύθυνση http://www.amra.gr/forum/index.php/topic,930.0.html
με τίτλο «Ορθό και Δίκαιο», είχαμε παραθέσει….
«Για την συγκρότηση και την ομαλή λειτουργία ομάδων και κοινωνιών, είναι δίκαιο να υφίστανται θεσμοί και κανονιστικοί νόμοι. Είναι δίκαιο να επιδιώκεται η συμμόρφωση με ένα αποδεκτό πρότυπο συμπεριφοράς και να επιβάλλεται αυτό με το φόβητρο της ποινής της αποβολής. Είναι δίκαιο να θεσπίζονται κανονισμοί που επιβάλλουν υπακοή στην θεσμοθετημένη ιεραρχία. Είναι ίσως δίκαιο – και όπως απολογητικά λέγεται, αναγκαίο κακό – η επιβολή σιδερένιας πειθαρχίας για την περιφρούρηση της ομαλής επικοινωνιακής συναλλαγής, του πολιτισμένου διαλόγου. Είναι δίκαιο, καθόσον το επιβάλλουν θεσμοθετημένοι κανονισμοί….Δεν είναι όμως ορθό!»
Όπως επίσης και το παρακάτω….
«Μία μη «κανονική» συμπεριφορά είναι η ονομαζόμενη «πολιτική ανυπακοή». Είναι η συνειδητή παραβίαση ενός ισχύοντος νόμου που αποσκοπεί να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη και τις εκάστοτε αρχές για τον άδικο χαρακτήρα του εν λόγω νόμου, με τελικό στόχο την αλλαγή και την κατάργησή του. Η πολιτική ανυπακοή είναι ουσιαστικά το δικαίωμα ενός ανθρώπου – πολίτη, ενός ατόμου – μέλους μίας ομάδας, να παραβαίνει έναν νόμο που τον μετατρέπει άθελά του σε όργανο αδικίας σε βάρος των συνανθρώπων του. Είναι η δικαιωματική επιλογή του κάθε ανθρώπου να επιλέξει το ορθό από το δίκαιο….»
Το πρόβλημα που διερευνήθηκε ίσως να μπορεί να συμβάλλει στην διερεύνηση του διλλήματος για την ορθότητα της παράβασης νομικού ή ακόμα και ηθικού – εθιμικού δικαίου. Πολλάκις το εθιμικό δίκαιο υποδηλώνει μεγαλύτερη σοφία – την «Σοφία του Λαού»- όταν επιτάσσει αυτοδικία, όπως η «Κρητική βεντέτα», στο όνομα πάντα της «Τιμής», παρότι η «πολιτισμένη» δικαιοσύνη ρητά εναντιώνεται και απαγορεύει. Σε αυτήν την περίπτωση το εθιμικό δίκαιο είναι υποδεέστερο του νομικού δικαίου, παρότι στην Ελλάδα το εθιμικό δίκαιο υπερτερεί συνήθως του θεσμοθετημένου γραμμένου νόμου.
Το δίλλημα «ηθικό ή νόμιμο», είναι κατά κανόνα ένα ψευτοδίλλημα, καθότι από την μια το ηθικό και το δίκαιο συνήθως είναι επηρεασμένα από συναίσθημα στην θέσπισή τους κι από την άλλη είναι επίκαιρα μιας συγκεκριμένης εποχής και μόνο και όχι διαρκή και αναλλοίωτα.
Η εσωτερική Φιλοσοφία αντιμετωπίζοντας τέτοια ψευτοδιλλήματα, όρισε επακριβώς τα κριτήρια που κρίνεται μια δράση ως άνομη και εγκληματική ή μη και αυτά τα κριτήρια υπόκεινται σε έναν και μοναδικό κανόνα. Να είναι κάθε δράση συνέπεια του Ορθού. Βασικό χαρακτηριστικό του «Ορθού» όμως είναι το «Μέτρο», καθώς μέσα στα πλαίσια της λειτουργίας της Φύσης, η Νέμεσις επεμβαίνει αυστηρότατα σε κάθε παρέκκλιση από το «Μέτρο», σε κάθε περίπτωση «Ύβρης», χωρίς να λαμβάνει υπόψη της μήτε το καλό ή το κακό, μήτε το δίκαιο ή άδικο, μήτε το ηθικό ή το ανήθικο. Απλά επαναφέρει την ακραία παρέκκλιση κοντά στην «μεσαία οδό», ενίοτε απαλείφοντας από την ύπαρξη τις ακρότατες παρεκκλίσεις.
Ο μυημένος οφείλει να έχει υπόψη του ότι είναι υπέρτατο καθήκον του η προστασία του συνανθρώπου του και ειδικά του αδικούμενου και αδυνάτου, για την προστασία του οποίου κάθε αναγκαία δράση είναι θεμιτή, ακόμα και αυτή που διακυβεύει και ζωή.
Ο δράκος που ετοιμάζεται να κατασπαράξει ένα ακόμα αδύναμο θύμα, πιθανότατα να επικαλεσθεί την θρησκευτική «αγάπη» από τον σιδερόφρακτο Ιππότη, όμως ο «Ήρωας» δεν παγιδεύεται από υποκριτικούς συναισθηματισμούς και χωρίς κανέναν ενδοιασμό θανατώνει τον Δράκο. Η Φύση δεν είναι μόνον τα λουλουδάκια και τα όμορφα κελαϊδίσματα αλλά έχει και μιαν άλλη όψη –άσχετα αν οι πάντες σχεδόν την αποστρέφονται με τρόμο – όψη η οποία είναι κατακόκκινη, αιματοβαμμένη από το αίμα που στάζει στα σαγόνια της.
Ρασκόλνικοφ:
Αγαπητέ Ορφέα, καλώς σας βρήκα!
Έχω την εντύπωση οτι αυτό που αποκαλείς "Ορθό" δεν αποκλίνει απο αυτό που ονόμασα στη σημείωσή μου "ηθικό", "δίκαιο" ή "άγραφο νόμο". Δεν πρόκειται ουσιαστικά περι κάποιου νόμου -ο νόμος εμπεριέχει άλλωστε και τον εξαναγκασμό- ούτε πρόκειται για κάποια διαμάχη καλού-κακού αλλά για ένα εσωτερικό αίσθημα δικαίου που πηγάζει απο το είναι του καθενός (δηλ. τις εμπειρίες του/της, την κοσμοθεωρία, ιδεολογία, παιδεία κτλ).
Η γνώμη μου είναι οτι δεν πρόκειται περί ψευτοδιλλήματος. Νομίζω οτι είναι ορθότερο κοινωνικά, με τις ύβρεις που λαμβάνουν χώρα καθημερινά τριγύρω μας, να κουνήσουμε την χείρα μας "συν Νέμεση" (κατά το "συν Αθηνά") και η αρχή αυτού είναι το να ξεκαθαρίσουμε το τί επιτάσσει το εσωτερικό αίσθημα δικαίου μας (το οποίο όπως προείπα είναι απόρροια του είναι μας αρα και προϊόν αυτογνωσίας) οπότε, γνώστες πια του εαυτού μας, να μας πλάσουμε με τέτοιον τρόπο ωστε μια μέρα στα γηρατειά μας να λέμε οτι ναι, υπήρξαμε άξιοι και ενάρετοι άνθρωποι στις μέρες μας στον πλανήτη γη. Στο δρόμο εαν ο σιδερόφρακτος Ιππότης χρειαστεί να σκοτώσει δράκους (και πάσης φύσεως ύβριν διαπράττωντες θα πρόσθετα εγώ) είμαι σίγουρος πως δεν είναι μόνος του.
http://www.youtube.com/watch?v=XLTUOYEvddw&feature=fvst
Πολύ χαίρομαι που κάνω μια συζήτηση αυτού του είδους, αυτός είναι άλλωστε απο τους σπουδαιότερους λόγους που αποφάσισα να συμμετάσχω σε αυτήν την αγορά (όπως την ονομάζει ο φίλτατος kazantzakikos).
Ορφέας:
Από την κατάθεση του αγαπητού μας kazantzakikos, στο http://www.amra.gr/forum/index.php/topic,2070.0.html#lastPost
ξεχωρίσαμε το παρακάτω απόσπασμα:
«ΙΣΜΗΝΗ
Αχ, σκέψου, αγαπημένη μου αδελφή, πως χάθηκ' ο πατέρας μας, μέσα στο μίσος και στην περιφρόνηση, όταν μαθεύτηκαν όλες οι ντροπές κι έβγαλε μόνος του τα μάτια του! Έπειτα η γυναίκα του και μάνα του, δύο ονόματα σε ένα πρόσωπο, κρεμάστηκε και έδωσε τέλος στις συμφορές της. Τρίτο κακό, τα δυο τ' αδέρφια μας μαζί, την ίδια ώρα σκοτώθηκαν χτυπημένα, με μιας, από το χέρι ο ένας τ' αλλουνού.
Τώρα κι εμείς, αν παρακούσουμε το νόμο, τις διαταγές και απειλές του τυράννου, σκέψου τι καταστροφή μας περιμένει. Πρέπει να νιώσεις πως είμαστε γυναίκες και δεν μπορούμε μ' άντρες να τα βάλουμε. Κι αφού μας κυβερνούνε δυνατότεροι, αυτά πρέπει να υπακούμε και χειρότερα.
Εγώ λοιπόν ζητάω συγνώμη απ' τους νεκρούς και θα υπακούσω σε κείνους που κυβερνούν. Το παραπάνω είναι παραφροσύνη.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Δε θα σε παρακαλέσω κι ούτε δέχομαι, και να το θέλεις, τώρα δεν το θέλω εγώ. Εσύ κάνε όπως νομίζεις, εγώ θα τον θάψω. Και θα το κάνω έστω κι αν είναι να πεθάνω. Θα κείτομαι εκεί αγαπημένη με αυτόν που έχω αγαπήσει, κάνοντας άγιο κρίμα. Σ' αυτούς θέλω ν' αρέσω πιο πολύ, στους κάτω κι όχι σ' αυτούς που ζουν ακόμα. Γιατί για πάντα θα 'μαι κει. Συ αν το θες περιφρονείς τα όσια και τα ιερά».
Εδώ νομίζω βρίσκεται η ουσία της ομώνυμης με την ηρωίδα τραγωδίας, στο δίλλημα που τίθεται για το ποιο «δίκαιο» οφείλουμε να ακολουθούμε. Τον Νόμο του Κράτους, των αποφάσεων του τυράννου ή τα ιερά και τα όσια που απαρτίζουν την Ηθική;
Τι είναι όμως Ηθική;
Ως σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν την κοινωνική μας συμπεριφορά, εμπίπτει πάλι στην κατηγορία των Νόμων που στο όνομα της κοινωνίας επιβάλλει η εκάστοτε θρησκευτική ή/και πολιτική εξουσία, με αποτέλεσμα το δίλλημα «ηθικό ή νόμιμο» να είναι ουσιαστικά ένα ψευτοδίλλημα χωρίς ουσία, όπως προαναφέραμε, καθότι αναφερόμαστε έτσι σε ένα σύνολο κανόνων πρόσκαιρων και συνεχώς μεταβαλλόμενων σε συνάρτηση με την κάθε εποχή.
Ηθική όμως ως μια υγιής εσωτερική ανάδυση συνειδησιακών επιταγών, ως κανόνων που πηγάζουν από την ελευθερία, όντας το αναγκαίο πλαίσιο των διαρκών και αναλλοίωτων κανόνων που διέπουν αυτήν την ίδια την Φύση, θεσπισμένων πριν την Γέννηση και Γένεσή της, προφανώς είναι ο αποδεκτός Νόμος ως έκφραση και ιερή λειτουργία του δικαίου. Ο Ρουσό μας οδηγεί με ασφάλεια σε αυτήν την δικαιοσύνη όταν γράφει: «Κοιτάξτε όλα τα έθνη του κόσμου, διατρέξτε όλες τις ιστορίες. Ανάμεσα σε τόσες απάνθρωπες και παράξενες λατρείες, ανάμεσα στην αξιοθαύμαστη διαφορά ηθών και χαρακτήρων, θα βρείτε παντού τις ίδιες ιδέες της δικαιοσύνης και της εντιμότητας, παντού τις ίδιες έννοιες του καλού και του κακού».
Πως όμως ο καθένας έρχεται σε κοινωνία με τις ιδέες αυτές; Είναι πηγαίες για το κάθε άτομο;
Δυστυχώς η εμπειρία δεν συνηγορεί σε αυτό, καθότι στον πληγωμένο, στον χλευασμένο, στον εξαπατημένο κλπ, αναδύονται φθόνοι, μίση και περισσή εκδικητικότητα, αναδυόμενες τάσεις περιβεβλημένες τον μανδύα του δικαίου οι οποίες όμως απέχουν πολύ από τις πανανθρώπινες αξίες και τα παγκόσμια ιδανικά.
Ποιο λοιπόν είναι το κριτήριο και πoιο το μέτρο σύγκρισης της εσωτερικής υποκειμενικής αίσθησης δικαίου από το κοινό αντικειμενικό ηθικό δίκαιο; Πως καταφέρνουμε να εναρμονιστούμε πλήρως με τις παγκόσμιες ιδέες περί δικαίου;
Γράφει ο μεγάλος Σταγειρίτης: «Κατέχουμε τις αρετές επειδή τις έχουμε ήδη ασκήσει, όπως συμβαίνει και με τις άλλες τέχνες. Γιατί τα πράγματα που πρέπει να τα μάθεις για να τα κάνεις, τα μαθαίνεις κάνοντάς τα, όπως γίνεσαι οικοδόμος χτίζοντας σπίτια και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα. Με τον ίδιο τρόπο γινόμαστε δίκαιοι κάνοντας δίκαια πράγματα και σώφρονες κάνοντας σώφρονα και γενναίοι κάνοντας γενναία».
Και συμπληρώνει μια διαρκής και διαχρονική συμφωνία γνωμών, των απόψεων που μας κληρονόμησαν οι Σοφοί πρόγονοί μας, όπου η απάντηση είναι, «Φιλοσοφία», είναι η διαρκής φιλοσόφηση. Ο όρος βέβαια επεκτείνεται πέρα από την κοινά οριζόμενη Φιλοσοφία, καθότι ολοκληρωμένα ορίζεται ως «Εσωτερική Φιλοσοφία», περιλαμβάνουσα «Ρητά, Απόρρητα και Άρρητα», «Δρώμενα, Διδασκόμενα και Δεικνυόμενα».
Για το αποτέλεσμα αυτής συμπληρώνει πάλι ο Αριστοτέλης: «Το κέρδος από τη Φιλοσοφία είναι το να κάνεις με τη θέλησή σου αυτά που οι άλλοι τα κάνουν επειδή φοβούνται τους νόμους».
Πλοήγηση
[0] Λίστα μηνυμάτων
[#] Επόμενη σελίδα
Μετάβαση στην πλήρη έκδοση